ابن‌امیرحاج ابوجعفر محمد بن حسین حسینیاِبْن اَمیرِ حاج، ابوجعفر محمد بن حسین حسینی (د ح ۱۱۸۳ق/ ۱۷۶۹م)، عالم، ادیب و شاعر شیعی مذهب نجفی است. ۱ - نسبنسب وی با ۲۲ واسطه به امام زین‌العابدین سجاد (علیه‌السلام) می‌رسد. [۱]
محمد علی مدرس، ریحانة الادب، ج۷، ص۳۹۳، تبریز، ۱۳۴۷ش.
از زادگاه و تاریخ تولد و زندگانی او اطلاع دقیقی در دست نیست، جز اینکه نوشته‌اند وی ساکن نجف اشرف بوده و در همان شهر درگذشته است. [۲]
آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة فی القرن الثانی بعد العشرة، ج۱، ص۲۰۴، نسخه خطی، کتابخانه شخصی سید عزیز طباطبائی در قم.
۲ - اساتیددرباره استادان و شاگردان وی نیز آگاهی چندانی نیست و تنها محسن امین [۳]
محسن امین، اعیان الشیعة، ج۹، ص۲۵۹، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
یکی از استادان وی را، به نام سید نصرالله بن حسین حائری مدرس نام برده است.چند اثر به ابن امیرحاج نسبت داده‌اند که تاکنون فقط یکی از آن‌ها به چاپ رسیده است و آن کتاب شرح الشّافیة ابوفراس است که برای ابوسعد عبدالله فخریزاده، قاضی عراق تألیف کرده است. [۴]
آقابزرگ طهرانی ، الذریعة، ج۱۳، ص۳۱۵.
تألیف کتاب در ۱۱۷۴ق آغاز و در ۱۱۸۳ق پایان یافته و سپس به چاپهای متعدد رسیده است. [۵]
آقابزرگ طهرانی ، الذریعة، ج۱۳، ص۴۶۶.
[۶]
آقابزرگ طهرانی ، الذریعة، ج۸، ص۳۵.
[۷]
مشار، چاپی عربی، ج۱، ص۵۵۳.
۳ - آثار خطیآنچه از آثار خطی وی می‌شناسیم عبارت است از: الایات الباهرات فی معجزات النبی (صلی اله علیه و ال و سلم) و الائمة الهداة (علیه‌السلام)، که آن را برای سیدنصرالله بن حسین حائری مدرس (استاد خود) به نظم درآورده است. [۸]
محمد علی مدرس، ریحانة الادب، ج۱، ص۳۹۳، تبریز، ۱۳۴۷ش.
نسخه‌ای ناقص از این کتاب در کتابخانه شخصی محمدعلی خوانساری موجود بوده است [۹]
آقابزرگ طهرانی ، الذریعة، ج۱، ص۴۵.
ارجوزة فی تاریخ المعصومین الاربعة عشر، که به گفته آقابزرگ [۱۰]
آقابزرگ طهرانی ، الذریعة، ج۱، ص۴۶۶.
ضمن مجموعه‌ای در خزانه کتب آل عیسی عطار در بغداد موجود بوده و خود او آن را دیده است. این کتاب با عنوان منظومة فی تواریخ الائمه (علیه‌السلام) نیز یاد شده است؛ تاریخ نورالباری، دیوان شعری است در تاریخ اهل بیت که آن را بعد از کتاب الایات الباهرات در اواخر عمر در ۱۱۷۷ق سروده و در پایان آن ارجوزه‌ای راجع به سلسله نسب فخریزاده آورده است. نسخه‌ای از آن در مکتبه شیخ محمد سماوی موجود است و آقابزرگ [۱۱]
آقابزرگ طهرانی ، الذریعة، ج۳، ص۲۹۲-۲۹۳.
آن را دیده و نوشته است که گویا به خط خود ناظم است. وی در مقدمه مآثر، خود را «شاعر آل رسول‌الله» خوانده است [۱۲]
محمد ابن‌امیر حاج، مآثر آباء خاتم‌الانبیاء، ج۱، ص۱، فیلم نسخه شماره ۶۲۲۵ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
مآثر آباءِ خاتم الانبیاء که درباره معرفی نیاکان پیامبر (صلی اله علیه و ال و سلم) است نسبت آن حضرت را با ۴۹ واسطه به حضرت آدم رسانده است. نسخه‌ای از این کتاب به خط ابوالقاسم شریف اصفهانی مازندرانی در ۱۲۷۱ق به شماره ۶۲۲۵ در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران [۱۳]
مرکزی، خطی، ج۱۶، ص۲۲۱.
موجود است؛ نفثات المصدور، که نسخه‌ای از آن در کتابخانه محمد سماوی محفوظ است. [۱۴]
جامعه، خطی، ج۴، ص۲۲۸.
۴ - فهرست منابع(۱) آقابزرگ طهرانی ، الذریعة. (۲) آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة فی القرن الثانی بعد العشرة، نسخه خطی، کتابخانه شخصی سید عزیز طباطبائی در قم. (۳) محمد ابن‌امیر حاج، مآثر آباء خاتم‌الانبیاء، فیلم نسخه شماره ۶۲۲۵ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران. (۴) محسن امین، اعیان الشیعة، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. (۵) جامعه، خطی. (۶) محمد علی مدرس، ریحانة الادب، تبریز، ۱۳۴۷ش. (۷) مرکزی، خطی. (۸) مشار، چاپی عربی. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «حاج‌ابوجعفر ابن‌امیر»، ج۳، ص۹۱۰. |